Inspectieresultaten leeftijdsgrens tabak en aanverwante producten 2022 en 2023

In het kort: 36% van de verkooppunten houdt zich niet aan de leeftijdgrens

Tijdens onze inspecties probeerde een 17-jarige testkoper sigaretten of vapes te kopen. Wij controleerden of de verkoper om een identificatiebewijs vroeg en daarna de verkoop weigerde.

De inspecties vonden plaats van januari 2022 tot juli 2023 en waren risicogericht. Dit betekent dat we vooral controleerden bij verkooppunten waar meer risico is op een overtreding. Bij 883 van de 2.466 inspecties constateerden we een overtreding. Dit is een percentage van 36%. Bij kleine supermarkten waren relatief gezien de meeste overtredingen, in de horeca het minst.

Voor deze overtredingen hebben we boetes gegeven. Daarnaast hebben we 22 keer de 3-strikes-out-maatregel opgelegd. Dit betekent dat een bedrijf tijdelijk geen tabaksproducten en aanverwante producten mag verkopen.

Inspectieresultaten: inspecties met minderjarige testkopers

Artikel 8 van de Tabaks- en rookwarenwet verbiedt tabaksproducten en aanverwante producten te verstrekken aan een persoon van wie niet is vastgesteld dat deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Deze vaststelling vindt plaats aan de hand van een geldig officieel identiteitsbewijs.

Testkoopmethode

De NVWA zet tijdens de controles 17-jarige testkopers in. Onder begeleiding van een inspecteur probeert de testkoper tabak of vapes te kopen. Vanwege de groeiende populariteit van vapes onder jongeren hebben we vanaf medio 2022 de nadruk gelegd op de aanschaf van vapes.

We selecteerden bedrijven op basis van resultaten van voorgaande inspecties, burgermeldingen en tips uit gesprekken met jongeren tijdens de observaties op locatie. De inspecties werden uitgevoerd bij fysieke winkels als supermarkten, tankstations, tabaksspeciaalzaken, horecabedrijven en kleinere verkooppunten, zoals kiosken, belwinkels en avondwinkels.

In totaal vonden 2.466 inspecties plaats en constateerden we 883 overtredingen. 307 keer kreeg de testkoper vapes mee. Bij de overige 576 overtredingen werd er tabak verkocht aan de testkoper.

Losse verkoop van sigaretten

Op basis van de Tabaks- en rookwarenwet is het verboden sigaretten los te verkopen. Hier hebben we ook naar gekeken tijdens de controles. 63 keer constateerden we dat er losse sigaretten werden verkocht.

Uitgevoerde testkoopinspecties in januari 2022 tot juli 2023*

Sector	Aantal inspecties	Aantal overtredingen	Percentage (%)
Speciaalzaak	330	130	39%
Tankstation	457	157	34%
Supermarkt (klein)	487	219	45%
Supermarkt (keten)	451	124	27%
Overige winkels, zoals avondwinkels, belwinkels en kiosken	526	211	40%
Horeca	215	42	20%
Totaal	2.466	883	36%

Hoe hebben wij gehandhaafd?

Wij handhaven volgens ons interventiebeleid. Als verkopers zich niet aan de leeftijdgrens houden, volgt een boete. Deze kan variëren van 1.360 euro tot 9.000 euro, afhankelijk van de inspectiehistorie en grootte van het bedrijf.

3-strikes-out-maatregel

Heeft een bedrijf in een periode van 12 maanden 3 keer tabaksproducten en/of vapes verkocht aan een minderjarige? Dan wordt de 3-strikes-out-maatregel opgelegd. De verkoop van tabaksproducten en vapes wordt dan voor een bepaalde tijd stilgelegd. Deze periode varieert van 1 tot 12 weken, en is afhankelijk van het type bedrijf en een eventuele eerdere stillegging.

Van januari 2022 tot en met juni 2023 hebben we de 22 keer een 3-strikes-out maatregel opgelegd. Dit gebeurde het meest in de sector kleine supermarkten, namelijk 11 keer.

Vervolgaanpak: hogere boetes?

Wij delen de zorgen over het gebruik van vapes onder jongeren. Daarom blijven we risicogerichte inspecties op leeftijdgrens uitvoeren. We controleren bij verschillende verkooppunten, zodat daar geen vapes of sigaretten aan jongeren worden verkocht. Bedrijven waar een overtreding is geconstateerd kunnen een herinspectie verwachten. Daarnaast zijn er gesprekken met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) over het verhogen van de boetes.

Verder onderzoeken we of ondernemers bekend zijn met de regels rondom de verkoop van tabak en vapes. Met die kennis kunnen we ons toezicht verder ontwikkelen.

Handhaving is overigens niet de enige oplossing om het gebruik van tabak en vapes onder jongeren terug te dringen. Het gaat om een maatschappelijk probleem. Daarbij is ook van belang dat winkeliers, de jongeren zelf en de mensen in hun omgeving (zoals ouders en schoolleiders) zich bewust zijn van de gevaren van het gebruik van dit soort producten - en daar ook naar handelen.

* In de eerste helft van 2022 zijn 79 zaken, naar aanleiding van eerder uitgevoerde inspecties, afgebroken en zijn er geen boetebesluiten opgelegd voor de geconstateerde overtreding dan wel de bezwaren gegrond verklaard of bij beroepszaken de besluiten ingetrokken. Dit omdat voor een toegepaste werkwijze met uitzendkrachten onvoldoende juridische grondslag bleek te bestaan om gevolgen te verbinden aan de bevindingen uit de inspecties. Dit is ondertussen ondervangen met een wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet en de Tabaks- en rookwarenregeling waarbij de aanwijzing van deze uitzendkrachten is hersteld.