Hoe bestrijden wij een dierziekte?

Zodra blijkt dat een dierziekte is uitgebroken, nemen wij en andere partijen maatregelen. Zo kan het bijvoorbeeld verboden worden om dieren, mest en producten te vervoeren in bepaalde gebieden. De exacte maatregelen hangen af van de dierziekte. Ze liggen vast in draaiboeken en protocollen.

Hoe weten wij of ergens mogelijk een dierziekte is uitgebroken?

Wij krijgen een melding van een dierhouder, veehouder, een (bedrijfs)dierenarts of een veterinair lab van een verdenking van een dierziekte.

Wat doen wij als we vermoeden dat een dierziekte is uitgebroken?

Als wij vermoeden dat ergens een dierziekte is uitgebroken, stellen wij meestal een team van specialisten samen. Daarin zitten onder andere een dierenarts van de Gezondheidsdienst voor Dieren en een dierenarts van de NVWA. Het team neemt de volgende maatregelen:

Ze gaan naar de locatie waar de dierziekte vermoedelijk is uitgebroken.
Wij vragen de bedrijfsdierenarts van het verdachte bedrijf om aan te sluiten.
Het team onderzoekt de verdachte dieren.
Het team neemt monsters en stuurt ze naar het nationaal referentie-laboratorium Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) in Lelystad.
Het NVWA Incidenten- en Crisiscentrum (NVIC) neemt maatregelen om te voorkomen dat de dierziekte zich verspreidt, denk daarbij aan:
- isolatie van dieren
- behandeling van dieren
Het team probeert de bron van de dierziekte op te sporen en brengt mogelijke besmettingsroutes in kaart.
Ze achterhalen wie besmette dieren of producten heeft ontvangen.

Aan- en afvoerverbod dieren en veterinaire producten

Zodra wij vermoeden dat een dierziekte is uitgebroken, wordt het bedrijf geblokkeerd. Dat is dus nog voordat er eventueel monsters op het bedrijf worden genomen.

Als het bedrijf is geblokkeerd, mogen er geen dieren naar of van het bedrijf vervoerd worden. Het bedrijf kan wel blijven produceren, maar bijvoorbeeld de melk of de eieren mogen alleen met een ontheffing afgevoerd worden.

Uitslag monsters

Gaat het om een zeer besmettelijke of ernstige dierziekte? Dan is de uitslag meestal binnen 1 dag bekend bij ons. Voorbeelden van zulke dierziekten zijn:

Afrikaanse varkenspest
klassieke varkenspest
mond-en-klauwzeer
vogelgriep
rabiës

De uitslag voor overige dierziekten duurt vaak langer.

Wat als de uitslag negatief is?

Geeft de uitslag aan dat het niet om een meldings -en bestrijdingsplichtige dierziekte gaat? Dan heffen wij de verdenking op. Het bedrijf is dan niet meer geblokkeerd en kan weer verder gaan met zijn bedrijfsvoering.

Wat als de uitslag positief is?

Geeft de uitslag aan dat het wel om een bestrijdingsplichtige dierziekte gaat? Dan brengen wij het besmette bedrijf onmiddellijk op de hoogte van de besmettingen en geven aan welke aanvullende maatregelen nodig zijn. Ook informeren wij de ministeries van LNV en VWS, andere betrokken partijen en het algemene publiek.

Na de positieve uitslag kan onder andere het volgende gebeuren:

Wij ruimen op het bedrijf alles wat mogelijk besmettelijk is en niet ontsmet kan worden, zoals:
- diervoer
- eieren
- mest
Daarna wordt alles goed schoongemaakt en gedesinfecteerd door de veehouder. Als de reiniging goed is uitgevoerd, zorgen wij dat een ingehuurde contractpartij de desinfectie uitvoert.
Alle dieren op een besmet verklaard bedrijf worden geruimd. Dus ook dieren die geen ziekte symptomen hebben. Voor bepaalde dierziekte wachten we niet tot de uitslag bekend is maar ruimen we al preventief.
Speciaal aangestelde taxateurs bepalen onder ons toezicht de waarde van het besmette bedrijf.
Gaat het om mond-en-klauwzeer of klassieke varkenspest? Dan kunnen wij besluiten om in een straal van 2 km dieren te vaccineren om het virus tegen te houden. Hiervoor is een noodvaccin beschikbaar.
Voor een aantal specifieke dierziekten zoals vogelgriep wordt er een beperkingszone ingesteld van 10 km rondom de besmette locatie. Daarbij geldt het volgende:
- Binnen 10 km mag u dieren en producten niet zomaar vervoeren. Dit is bijvoorbeeld zo bij een uitbraak van vogelgriep op een commercieel pluimveebedrijf of bij een hobbyhouder met meer dan 50 vogels.
- Binnen een straal van 3 km (het beschermingsgebied) screenen we alle bedrijven die dieren houden die gevoelig zijn voor de dierziekte.

De maatregelen verschillen per situatie en dierziekte. Sommige maatregelen zijn per direct van kracht en andere binnen 72 uur.

Mogelijke preventieve ruiming andere bedrijven

Ook kan het gebeuren dat wij andere bedrijven preventief ruimen. Dat doen wij alleen als:

het om enkele zeer besmettelijke dierziekten gaat, zoals vogelgriep
op basis van onderzoek blijkt dat de risico's voor verdere verspreiding te groot zijn
er geen andere alternatieven zijn

Wij gaan altijd te werk volgens vastgestelde uitvoeringsdraaiboeken voor dierziektebestrijding.

Hoe worden de dieren geruimd?

Gespecialiseerde contractpartijen ruimen de dieren. Zij doen dat onder onze verantwoordelijkheid. Wij hebben speciaal opgeleide medewerkers die er toezicht op houden dat:

er op de juiste manier omgegaan wordt met de dieren
de dieren op de juiste manier gedood worden
er veilig en hygiënisch gewerkt wordt
de kadavers en besmet materiaal op de juiste manier afgevoerd worden

Na de ruiming

Na de ruiming voeren wij mogelijk besmet materiaal en veterinaire producten af nadat wij die hebben getaxeerd. Het gaat dan bijvoorbeeld om:

consumptie-eieren
broedeieren
melk
gebruiksmaterialen
diervoeders
stro

Na de ruiming vragen wij de houder van de dieren het bedrijf te reinigen. Vervolgens huren wij een professioneel bedrijf in dat het bedrijf desinfecteert.

Wij geven een bedrijf pas vrij wanneer uit onderzoek van ons specialistenteam blijkt dat er geen ziekteverwekker meer aanwezig is. Ook wordt vooraf getest of nieuwe dieren niet ziek zijn.

Waar kan ik de maatregelen bij dierziekten nalezen?

Hoe de dierziekten bestreden moeten worden, verschilt per dierziekte. Alle EU-landen hebben een draaiboek opgesteld waarin staat wat er moet gebeuren en wie dat moet doen. In Nederland heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de beleidsdraaiboeken dierziekten opgesteld. Daarin staat bijvoorbeeld wanneer:

vervoer van dieren, mest en producten verboden is
dieren geruimd moeten worden
dierenartsen en veehouders mogen of moeten vaccineren

De LNV-beleidsdraaiboeken vormen de basis voor onze uitvoeringsdraaiboeken. U leest daarin hoe wij de bestrijding uitvoeren.

Waar staat dit in de wet?

EU-landen moeten bepaalde besmettelijke dierziekten bestrijden. De EU heeft de minimale bestrijdingseisen vastgelegd in een aantal Europese verordeningen met als basis de Animal Health Regulation (AHR), in het Nederlands de Diergezondheidsverordening (DGV).

Elk EU-land kan aanvullende maatregelen nemen. In Nederland hebben we die opgenomen in de Wet dieren en in de regelingen en besluiten die daarbij horen. Hieronder vindt u een overzicht van de Europese verordeningen en de Nederlandse wet- en regelgeving:

Bij de uitbraak van een besmettelijke dierziekte neemt het ministerie van LNV volgens deze wetgeving landelijke of regionale maatregelen om te voorkomen dat de ziekte zich verspreidt. De maatregelen neemt het ministerie van LNV op in een tijdelijke Regeling.