Reguliere presentatie van tabaksproducten en aanverwante producten in verkooppunten

Verkooppunt versus speciaalzaak

In de Tabaks- en rookwarenwet  wordt onderscheid gemaakt tussen verkooppunten van tabak, elektronische sigaretten of navulverpakkingen en speciaalzaken voor deze producten. Een speciaalzaak is in de wet als volgt gedefinieerd:

een inrichting, zijnde een winkel of een onderdeel daarvan, met een afsluitbare eigen toegang, waarin een totaal assortiment aan tabaksproducten of voor roken bestemde kruidenproducten van ten minste 90 merkenversies of elektronische dampwaar van ten minste 90 merkenversies aanwezig is voor het in de handel brengen en:

a. met een verkoopvloeroppervlakte van minimaal 10 m², of
b. met een verkoopvloeroppervlakte van minder dan 10 m², die reeds voor 1 januari 2001 als tabakszaak of voor 20 mei 2016 als elektronische sigarettenzaak stond ingeschreven bij de Kamer van Koophandel;

In een speciaalzaak is het toegestaan reclame te maken, echter zijn hier ook strikte regels voor. Deze regels staan beschreven in de Tabaks- en rookwarenregeling.

Overigens is er een aantal typen verkooppunten die nooit aangemerkt kunnen worden als speciaalzaak. Het gaat hierbij om benzinestations, kiosken, sportkantines, Drank- en Horecawet-inrichtingen, snackbars, bioscopen, pretparken, stations, automaten, warenhuizen, supermarkten, evenementen en festivals.

Reguliere presentatie in verkooppunten

In verkooppunten (zowel fysieke winkels als webwinkels) is de reguliere presentatie van te koop aangeboden tabaksproducten of aanverwante producten toegestaan. De verpakkingen mogen daarbij getoond worden in een gesloten verpakking tegen een neutrale achtergrond en met een normale prijsaanduiding. Uit jurisprudentie volgt dat een reguliere presentatie niet verder gaat dan nodig is om in een verkooppunt te tonen welk product voor welke prijs wordt verkocht. Elke presentatie die een verdergaand aanprijzend karakter heeft dan deze reguliere presentatie, valt onder het reclameverbod.

Als verpakkingen van tabaksproducten en aanverwanten producten worden getoond in een verkooppunt, dan mag dit alleen met de gezondheidswaarschuwing naar voren toe en in de juiste leesrichting. Aanvullend geldt dat sigaretten- en shagverpakkingen rechtop dienen te staan met de afschrikwekkende foto volledig zichtbaar naar de consument toe. Het is namelijk van belang dat consumenten verpakkingen alleen in combinatie met de gezondheidswaarschuwing zien, zodat ze geïnformeerd worden over de gezondheidseffecten.

Verkooppunten kunnen er ook voor kiezen om de producten onder de toonbank of achter een gesloten deur te bewaren. Op die manier worden consumenten niet ongevraagd geconfronteerd met de verpakkingen.

Rechtop staande presentatie

Voor alle verkooppresentaties geldt dat er uniformiteit in het schap moet zijn. Bij een correcte reguliere presentatie worden alle verpakkingen rechtop in een rij achter elkaar geplaatst met de gezondheidswaarschuwing naar voren toe en in de juiste leesrichting, zodat deze, inclusief afschrikwekkende foto, zichtbaar is voor consumenten.

In de praktijk blijkt dat bij de meeste verkooppunten het merendeel van de producten al op deze wijze wordt gepresenteerd. Slechts in enkele gevallen worden de verpakkingen nog liggend in de schappen of op een andere wijze gepresenteerd. Ook is er soms nog sprake van een presentatie op schuine schappen waardoor de gezondheidswaarschuwing minder goed zichtbaar is. Dergelijke presentatievormen zijn in ieder geval niet meer toegestaan. Voor verkooppunten, die voor 20 mei 2016 de producten nog niet rechtopstaand presenteren, geldt een overgangstermijn van een jaar, dus tot 20 mei 2017. Dit sluit aan bij de uitverkooptermijn van een jaar die geldt voor verpakkingen die vóór 20 mei 2016 zijn geproduceerd.

Koppelverkoop

Voor tabaksproducten en aanverwante producten wordt soms reclame gemaakt door het samen met een ander product te verkopen. Er is dan sprake van koppelverkoop. Te denken valt aan aanstekers, asbakken, maar ook aan CD's, radiootjes of pennen. Deze vorm van reclame is uitsluitend toegestaan in tabaks- of elektronische sigarettenspeciaalzaken.

Inserts in verpakkingen van tabaksproducten

Inserts zijn reclamekaartjes die in de verpakking van tabaksproductenen aanverwante producten worden gevoegd en van buitenaf niet zichtbaar zijn. Omdat de inserts zich in de verpakking bevinden, maken ze geen deel uit van de verpakking. De inserts vallen daarom niet onder de uitzondering van de reguliere presentatie. Het gebruik ervan is daardoor in strijd met het reclameverbod. De verkoop van verpakkingen die een insert bevatten is een overtreding, waartegen kan worden opgetreden.

Displays

Inmiddels is uit jurisprudentie duidelijk geworden dat in principe alle presentatievormen die afwijken van gewone reguliere verkoop, zoals de uitstalling in (merkloze) displays / dispensers, verkoopbevorderend werken en niet zijn toegestaan in verkooppunten. Dit is ook het geval wanneer de display neutraal is uitgevoerd. Displays zijn alleen toegestaan in tabaks- of elektronische sigarettenspeciaalzaken.

Prijsaanduidingen

Voor een normale prijsaanduiding geldt dat er niet 1 of meer merken voorzien mogen zijn van een prijsaanduiding die afwijkt van die van de overige merken.

Er gelden de volgende regels:

• Neutrale en uniforme prijsaanduidingen door de winkel op het schap aangebracht, zijn toegestaan.
• Een neutrale prijslijst aan de wand waar alle merken op staan zonder afbeeldingen of afwijkende lettertypes mag ook.
• Schapkaartjes zijn niet toegestaan (tenzij alle merken hetzelfde neutrale schapkaartje hebben).

Aanduiding nieuwe prijs

Op momenten dat accijnzen wijzigen bestaat de mogelijkheid dat er verpakkingen in een schap staan met verschillende prijzen (oude en nieuwe prijs). Op het moment dat alle verpakkingen met oude prijs op zijn, moet de nieuwe prijs aangepast worden in het kassasysteem. Om duidelijk te maken wanneer dat moment plaatsvindt wordt er meestal een kaartje op de scheidingsgrens geplaatst. Zo kunnen de medewerkers zien wanneer het kassasysteem moet worden aangepast.

In het verleden werden er vaak gele post-its, etcetera. gebruikt. De tabaksindustrie speelt hier op in, door zelf kaartjes aan te leveren. Vaak wordt er dan op deze kaartjes reclame gemaakt welke niet is toegestaan.

Sloffenpresentatie

Voor het presenteren van sloffen tabaksproducten of grootverpakkingen van e-sigaretten en navulverpakkingen is het uitgangspunt dat dit niet valt onder de definitie van reguliere presentatie omdat dit niet 'zoals te doen gebruikelijk' is.

Er zijn gevallen waarin het tonen van sloffen de reguliere presentatie is: denk aan tax free winkels op bijvoorbeeld luchthavens, aan cash & carry groothandels, bepaalde grenswinkels. Daar worden al sinds lang vóór de inwerkingtreding van het reclameverbod alle tabaksproducten in sloffen gepresenteerd. Daar is dan ook geen sprake van een overtreding.

Verkoop via tabaksautomaten in supermarkten

Tabaksproducten worden in de supermarkt soms via een zogenaamde tabaksautomaat verkocht. Klanten kunnen door op een afbeelding van een sigaretten- of shagverpakking te drukken een tabaksproduct selecteren dat dan in een opvangbak van de automaat valt. Het tabaksproduct kan vervolgens bij de kassa worden afgerekend.

Het tonen van afbeeldingen van verpakkingen van tabaksproducten bij de bedieningsknoppen van tabaksautomaten valt ook onder reguliere presentatie mits deze afbeeldingen niets anders tonen dan en niet groter zijn dan de verpakkingen van die tabaksproducten zelf en er uitsluitend toe dienen om duidelijk te maken wat de inhoud van de automaat is.

De presentatie is niet regulier als:

• Van 1 bepaalde merkvariant meerdere afbeeldingen worden getoond.
• De verpakkingen van de tabaksproducten niet op dezelfde wijze worden afgebeeld.
• de tabaksverpakkingen zonder de (volledige) gezondheidswaarschuwing worden afgebeeld.