Wat foute pinda's kunnen betekenen voor voedselveiligheid
Gabi Mainer Albiac, senior inspecteur Industrie
Het was op een zondag in augustus. Ik was net terug van vakantie, toen mijn teamleider belde. Ze vertelde dat we het verzoek hadden gekregen om geïmporteerde partijen pinda's te traceren vanuit een opslaglocatie in het havengebied Rotterdam. Een bekend bedrijf dat de partijen had willen importeren, had daarvan afgezien, nadat via analyse was gebleken dat er sprake was van een te hoog gehalte van het kankerverwekkende aflatoxine. En, dat dit bedrijf dit niet bij de NVWA had gemeld.
In de Rotterdamse haven worden geïmporteerde partijen pinda's opgeslagen bij het Aangewezen Punt van Binnenbrengen (ABP). Dit APB is een soort facilitair bedrijf voor haar klanten, de importeurs die deze partijen pinda's kopen.
Exportcertificaat
Met partijen die nog niet zijn ingeklaard door de douane is iets merkwaardigs aan de hand. Volgens ons eigen werkvoorschrift, Informatieblad 64, is het voor de verificatie van geïmporteerde grondstoffen namelijk voldoende als bedrijven kunnen beschikken over een analyserapport uit het land van herkomst. Maar grote bedrijven weten dat dit exportcertificaat niet altijd betrouwbaar is, en ze willen hun goede naam niet riskeren. Daarom laten ze elke partij die bij het APB aankomt, alsnog onderzoeken door een onafhankelijke partij. Die neemt monsters van de pinda's en rapporteert de uitkomsten aan de potentiële klant, de importeur dus.
Dat bleek ook nu te zijn gebeurd en de uitkomsten lieten zien dat het vaak foute boel was. Daarom liet de potentiële klant het exporterende land weten dat ze deze partij niet wilden hebben. Omdat de partijen in transito bleven, informeerde het bedrijf de NVWA er niet over. Het bedrijf gaf later aan niet meldingsplichtig te zijn, omdat het de partijen immers niet had gekocht en er dus geen eigenaar van was geworden.
Nieuwe koper
De exporteur in het land van oorsprong schakelde vervolgens andere intermediaire bedrijven in, om te zorgen dat er nieuwe kopers in beeld zouden komen voor deze partij. Die gebruiken dan natuurlijk niet het analyserapport dat hier is afgegeven, maar gebruiken het certificaat van het exporterende land, omdat dat zegt dat de partij in orde is. De Inlichtingen- en Opsporingsdienst (IOD) van de NVWA onderzoekt hoe deze intermediaire bedrijven kunnen worden aangepakt. Want die wisten natuurlijk dondersgoed dat de partij fout was.
Distributie foute pinda’s
Het lukte de intermediaire bedrijven om klanten te vinden voor 39 foute partijen van ieder 25.000 kilo pinda's, die in Nederland, in andere Europese landen en naar landen buiten de EU zijn gegaan. Dat is dus een super brede distributie van foute pinda's. We ontdekten dat deze partijen werden gedistribueerd naar zes grote bedrijven. Zo had 1 bedrijf de pinda's doorverkocht aan Vietnam, omdat daar de toegestane norm voor aflatoxine hoger is. Een ander groot bedrijf maakte er onder andere satésaus van en leverde dat aan grote retailers die ook aan de horeca leveren. Weer een ander bedrijf verkocht gezouten pinda's aan tal van grote supermarkten, in Nederland en de EU. En cynisch genoeg maakte weer een ander bedrijf satésaus die ze vervolgens verkochten aan de eerste potentiële koper. Ja, degene dus die de foute pinda's in eerste instantie niet wilde hebben, kreeg ze dus alsnog binnen in verwerkte producten.
Uit de handel
Toen moesten al deze producten natuurlijk uit de handel worden genomen. Daarbij gaat het om heel veel afnemers én hun onder-afnemers en dus om heel veel telefoontjes en mails. Wij kregen al vrij snel de indruk dat niet alle groothandels hun eigen klanten doeltreffend hadden ingelicht. Daarom hebben wij samen met inspecteurs van Horeca een bellijst gemaakt van alle afnemers van de groothandels. Een selectie daaruit benaderden we met de vraag of zij door hun leverancier waren geïnformeerd dat ze de foute pinda's uit de handel moesten nemen. Helaas bleek ons vermoeden te kloppen: de kwaliteit van de terughaalactie door de groothandels was onder de maat. We hebben toen boetes uitgedeeld, de terughaalactie opnieuw laten doen, en we hebben ze verplicht om een publieke waarschuwing te publiceren.
Ik vind het ernstig als bedrijven geen melding doen bij de NVWA als ze een partij op de markt brengen die niet veilig is. De actieve meldingsplicht volgt uit de General Food Law. Bedrijven moeten dus hun eigen verantwoordelijkheid nemen. En we bestraffen het 'niet melden' dan ook hard.
Met dit onderzoek hebben wij zó overduidelijk zichtbaar gemaakt wat de gevolgen zijn van het niet melden van foute partijen 'in transito', dat wij het tot aan de Europese Commissie hebben kunnen brengen. Ik hoop dat dat lukt, want aanscherping van de regels op Europees niveau is het enige dat hier gaat werken.