Oorlog in Oekraïne, gevolgen voor huisdieren
In februari 2022 breekt oorlog uit in Oekraïne. In de eerste plaats een humanitaire ramp voor de mensen uit het gebied. Daarnaast zorgt het voor economische ontwrichting die tot ver buiten de landsgrenzen van Oekraïne doorwerkt. Naast deze duidelijk zichtbare effecten, leidt de oorlog ook tot vraagstukken en dilemma’s rondom volksgezondheid, diergezondheid en dierenwelzijn. Dat raakt (in)direct ons werk.
Risico op zoönosen zoals hondsdolheid
Door de oorlog ontstaat een grote stroom van mensen die hun thuisland Oekraïne ontvluchten. Velen van hen nemen een of meerdere huisdieren zoals honden en katten mee. Daarnaast nemen particulieren en dierwelzijnsorganisaties allerlei initiatieven om vanuit welzijnsoverwegingen actief honden en katten uit de oorlogsgebieden op te halen. Dit is niet zonder risico, want in Oekraïne komt veel rabiës (hondsdolheid) voor.
Rabiës is een dodelijke ziekte waaraan jaarlijks wereldwijd zo'n 50.000 mensen sterven. Internationaal bestaan strenge regels voor het invoeren van dieren uit landen met een hoog risico op rabiës. In EU-verband is, op verzoek van de Europese Commissie, afgesproken flexibel om te gaan met de invoereisen die gelden voor huisdieren die samen met hun eigenaar zijn gevlucht door de oorlog. Hierdoor worden de huisdieren die nu niet geheel voldoen aan de EU-eisen, toch de EU binnen gelaten met als inzet ze daarna alsnog aan de EU-importeisen te laten voldoen. Dat betekent extra inzet van ons om goed zicht te houden op deze risicogroep, om de kans op rabiës verspreiding in Nederland (en de EU) zo klein mogelijk te houden.
Onze aanpak voor de veiligheid en het welzijn van mens en dier
Ontheemden komen op verschillende manieren ons land binnen. Op de luchthaven is onze controle relatief eenvoudig: een diereigenaar meldt zich met het huisdier bij de douane waarbij meteen wordt gekeken of het huisdier aan de EU-importeisen voldoet. Over land is het toezicht op de instroom van deze huisdieren veel moeilijker. Normaal gesproken vindt controle plaats op het punt waar het huisdier de EU binnenkomt. Door de grote toestroom is het moeilijk om deze controles volledig in de grensgebieden uit te voeren. Daarnaast is het voor de mensen die plotseling Oekraïne moeten verlaten onmogelijk om aan de EU-importeisen te voldoen. Zo komen veel ‘niet-conforme’ huisdieren de EU binnen, ook in Nederland. Het is belangrijk dat alle mensen die Oekraïne plotseling hebben verlaten en samen met hun huisdier over de weg Nederland binnenkomen, zich zo snel mogelijk met hun huisdier bij een dierenarts melden. De dieren krijgen hier, bij dierenartsen alsnog onder andere een chip en een rabiësvaccinatie.
Aangepaste quarantaineregels
Ook voor de quarantaineregels zoeken we vanwege de crisissituatie naar een invoelende oplossing. Doorgaans mag een dier zonder geldige rabiësvaccinatie uit een land met een hoog risico op rabiës niet naar Nederland komen. Is het hier toch, dan moet het dier maandenlang in quarantaine met hoge kosten voor de eigenaar, of gaat het dier terug. We doen verkennende inspecties op zoek naar een balans tussen risico's en invoelen in de situatie. Voor het dierenwelzijn en om eigenaren niet te scheiden van hun huisdier, besluiten we na zorgvuldige analyse thuisquarantaine van huisdieren die met hun eigenaar Nederland binnenkomen toe te staan.
Impact op ons werk
Om het risico op insleep van rabiës zo klein mogelijk te houden, nemen we een coördinerende en informerende rol in naar alle betrokkenen. De te volgen procedures delen we met vluchtelingen, dierenartsen en allen die betrokkenen zijn bij de opvang van vluchtelingen. Op landelijk niveau werken we samen met beleidsmakers vanuit de ministeries van LNV, VWS en J&V, RVO, dierenartsen uit de beroepsverenigingen KNMvD en het CPD, en verschillende dierenwelzijnsorganisaties, zoals de Dierenbescherming, in de vorm van hulpvoordierenuitoekraine.nl.
We werken onder andere samen aan:
- een landelijke aanpak die recht doet aan de situatie en past bij de internationale versoepelingen. Dit vraagt om constant overleg, herziening van aanpak en flexibiliteit.
- het inrichten van het toezicht op de binnenkomst van deze huisdieren met hun eigenaar. We geven tijdelijk voorrang aan dit specifieke werk, aan de tijdelijke maatregelen en het toezicht erop. Dit heeft veel impact op de capaciteit en op andere dossiers.
- verschillende communicatiemiddelen ter ondersteuning van de tijdelijke landelijke aanpak voor ontheemden, dierenartsen, (zwerfdier)stichtingen, medewerkers vluchtelingenopvang en gemeenten. Denk aan: een compleet nieuw Oekraïne webdossier, flyers voor opvangcentra, informatiebrieven over thuisquarantaine, flyer met informatie over verplichte quarantaine, informatiebrieven voor gemeenten en opvangcentra, en uiteraard alle vertalingen van deze materialen naar het Oekraïens, Russisch en Engels.
Balans gezocht
De plotselinge instroom van huisdieren uit Oekraïne illustreert hoe we als toezichthouder kunnen worden uitgedaagd. We proberen onze normale aanpak ter voorkoming van insleep van dierziekten in balans te brengen met het welbevinden van de ontheemden en hun meereizende huisdieren. Het feit dat er tot dusver nog geen uitbraken van rabiës in Europa en/of Nederland zijn geconstateerd, geeft vertrouwen dat deze aanpak afdoende heeft gewerkt.