Uitvoeringstoets van de NVWA op concept MCEN maatregelenpakket: benader landbouw en natuur als geheel
Eind juni 2025 heeft de NVWA de maatregelen die voortkomen uit de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel (MCEN) getoetst op uitvoerbaarheid. Dit deed de NVWA op verzoek van het ministerie van LVVN, dat naast de NVWA ook Staatsbosbeheer, RVO en de Regieorganisatie transitie landelijk gebied heeft gevraagd om een reflectie te geven op de voorgenomen maatregelen. We waarderen dat we vroegtijdig hierbij zijn betrokken en ook in de verdere uitwerking van de plannen zullen worden geraadpleegd over de uitvoerbaarheid.
Reflectie op gehele pakket maatregelen
We reflecteren hier op de maatregelen op basis van de brief van 25 april 2025 van de minister van LVVN aan de Tweede Kamer over het startpakket ‘Nederland van het slot’ en de concept aanvulling die ter beoordeling aan de kennisinstellingen is gestuurd. Wat vandaag, op Prinsjesdag, bekend wordt gemaakt is een kleiner pakket dan waar de NVWA haar reflectie op heeft gebaseerd. Samen met de andere organisaties maken we vandaag onze uitvoeringsreflectie op het gehele pakket aan maatregelen openbaar.
Met deze reflectie wil de NVWA bijdragen aan efficiënt en effectief toezicht. Boeren en tuinders moeten weten waar ze aan toe zijn en de zekerheid hebben dat regels uitvoerbaar zijn. Tegelijkertijd moeten wij als toezichthouder effectief kunnen handhaven, zonder onnodige toezichtslast voor de sector. Alleen zo kunnen we samen werken aan een gezonde leefomgeving, herstel van de natuur en schoon water – de basis voor een toekomstbestendig landelijk gebied.
Integraliteit voorop
Nederland staat voor grote uitdagingen: het terugdringen van stikstofuitstoot, herstel van de natuur, verbetering van de waterkwaliteit en het beperken van emissies uit de landbouw. Deze opgaven vragen om maatregelen die niet alleen ambitieus zijn, maar ook uitvoerbaar en handhaafbaar. Een integrale oplossing die de voedselzekerheid dient en het milieu beschermt draagt bij aan de nalevingsbereidheid, en daarmee aan de handhaafbaarheid. Op deze manier wordt het publiek belang Natuur & Milieu waar de NVWA voor staat geborgd.
Helder beleid en duidelijke keuzes
Ingewikkelde regels en een opeenstapeling van maatwerk en uitzonderingen maken het voor ondernemers moeilijk om te weten waar ze aan toe zijn. Voor de NVWA betekent dit dat toezicht lastiger en minder effectief wordt, terwijl de kans op fraude juist toeneemt. De oplossing ligt aan de voorkant: in helder beleid, duidelijke keuzes en steun aan de sector bij noodzakelijke veranderingen.
Aandachtspunten
We geven in onze reflectie de volgende aandachtspunten mee:
Doelsturing
Het is nog onduidelijk of afrekenbare doelsturing haalbaar is, juridisch kan en of de EU akkoord gaat met deze Nederlandse aanpak. Bij het kunnen implementeren van afrekenbare doelsturing is in ieder geval het voldoen aan een door de betreffende toezichthouder(s) opgesteld kader met datakwaliteitseisen noodzakelijk.
Meten en monitoren
Investeren in sensoren en meetsystemen is noodzakelijk. Ook moet gebruikgemaakt worden van bestaande en erkende onderbouwde meetsystemen.
Integrale aanpak
De huidige Europese richtlijnen (Kaderrichtlijn Water, Nitraatrichtlijn en drinkwaternormen) sluiten onvoldoende op elkaar aan. Ook behoort er aandacht te zijn voor de ontwikkeling dat waar veehouderijen stoppen, er op dezelfde plek gangbare teelten worden toegestaan met gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of biociden die de kwaliteit van het water verslechtert.
Regionaal maatwerk
Het kabinet stelt bufferstroken rond overbelaste gebieden voor. Hoewel maatwerk per gebied begrijpelijk is, vergroot dit de complexiteit van de regels. Ondernemers raken het overzicht kwijt en toezicht wordt moeilijker. Bij de uitwerking van de regionale maatwerkaanpak moet daarom nadrukkelijk rekening worden gehouden met uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid en fraudebestendigheid.
Internationale context
Ook in Brussel wordt gewerkt aan vereenvoudiging van regels. Dat kan de regeldruk verlagen, maar mag niet leiden tot nieuwe gaten in naleving of toezicht.