Wat is vogelgriep?

Vogelgriep bij vogels en zoogdieren

Vogelgriep bij vogels

Vogelgriep komt voor bij veel verschillende soorten vogels, en bij zowel wilde vogels als gehouden vogels. Bepaalde vogelsoorten kunnen erg ziek worden van vogelgriep en eraan doodgaan. Dit geldt onder meer voor hoenders, watervogels en loopvogels.

• Op de website rijksoverheid.nl vindt u een overzicht van risicovogels: vogels die gevoelig zijn voor vogelgriep.
• Lees ook hoe u vogelgriep kunt herkennen.

Vogelgriep bij zoogdieren

Vogelgriep kan soms van vogels overgaan naar zoogdieren, zoals vossen, varkens, koeien, honden, katten en zeehonden. Maar de kans dat deze dieren besmet raken is zeer klein. Het meeste risico lopen zoogdieren die besmette wilde vogels opeten.

Vogelgriep bij mensen

Vogelgriep is een zoönose: een ziekte die kan overgaan van dier op mens (en andersom). Maar de kans dat mensen besmet raken is klein. Het meeste risico lopen mensen die met pluimvee werken. Zij kunnen vogelgriep krijgen als hun vogels besmet zijn. Maar ook dan is de kans klein. Besmetting van mensen via zoogdieren komt nauwelijks voor.

Hoe kan ik voorkomen dat ik besmet raak?

U kunt de volgende voorzorgsmaatregelen nemen.

• Raak vogels niet aan als ze (mogelijk) besmet zijn met vogelgriep. Dit geldt ook voor dode vogels. Wilt u een dode vogel opruimen? Draag dan plastic huishoudhandschoenen en een mondkapje.
• Is uw eigen pluimvee misschien besmet met vogelgriep? Probeer zoveel mogelijk uit de buurt van besmette dieren te blijven. Draag beschermende kleding als u bij de dieren moet zijn. Vooral mondkapjes zijn belangrijk. Deze zorgen ervoor dat u geen besmette lucht inademt.

Wat moet ik doen bij een besmetting?

Als u toch besmet raakt, kunt u last krijgen van milde klachten zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Oogontsteking komt soms ook voor. Sommige mensen krijgen helemaal geen klachten.

Schakel bij griepachtige klachten de huisarts in en meldt dat u in contact bent geweest met besmette vogels of materiaal.

Is vogelgriep gevaarlijk voor mensen?

Mensen met vogelgriep hebben meestal milde klachten. Kijk voor meer informatie over vogelgriep bij mensen op de website van het RIVM.

Hoe wordt vogelgriep overgedragen?

De oorzaak van vogelgriep is een virus. Dit is erg besmettelijk. Het zit onder meer in de mest van besmette vogels. Ook zit het in het stof uit een besmette stal. Daardoor kan het virus zich ook via de lucht verplaatsen. Momenteel verspreidt de ziekte zich vooral via wilde vogels die van de ene naar de andere plek trekken.

Trekvogels kunnen nieuwe varianten van vogelgriep het land binnenbrengen. Daarom was er altijd een piek in de winter. Maar sinds 2022 zijn er ook veel besmettingen in de zomer. Bij pluimvee én bij wilde vogels. Vogelgriep is nu het hele jaar door aanwezig in Nederland.

Is vogelgriep overdraagbaar via voeding?

Tot nu toe is er geen bewijs dat vogelgriep op mensen is overgedragen via het eten van besmette voedingsmiddelen, zoals melk, vlees of eieren. Dit heeft de Europese voedselautoriteit European Food Safety Organisation (EFSA) aangegeven.

• Melk van koeien met het vogelgriepvirus is na pasteuriseren veilig voor consumptie. Verhitten voorkomt dat het virus via de melk wordt overgedragen op mensen en dieren. Dat staat in een advies van het Bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO). 
• Wel is er een risico voor werknemers die met rauwe melk werken op bedrijven met geïnfecteerde koeien. Dit geldt vooral voor werknemers die betrokken zijn bij het melken van de koeien.

Varianten bij vogelgriep: hoogpathogeen en laagpathogeen

Hoogpathogene variant

Hoogpathogene vogelgriep (ook wel: hoogpathogene aviaire influenza, HPAI) is heel schadelijk: de vogels kunnen plotseling doodgaan. Ook is deze variant erg besmettelijk. 

Laagpathogene variant

Bij laagpathogene vogelgriep (ook wel: laagpathogene aviaire influenza, LPAI) zijn de ziekteverschijnselen meestal niet zo ernstig. Ook is het virus minder besmettelijk. Besmette vogels gaan minder eieren leggen en krijgen luchtwegklachten. Het is mogelijk dat er iets meer vogels doodgaan dan normaal.

Mutaties van het vogelgriepvirus

Bij hoogpathogene varianten is er veel virus aanwezig. Daardoor is er meer kans op mutaties. Dit kan heel snel gaan. Het risico neemt toe dat er een nieuwe variant ontstaat die nog meer schade bij dieren kan veroorzaken en mensen makkelijker kan besmetten.

Als het virus zo is veranderd dat het van mens naar mens over kan gaan, dan kan de ziekte zich over de hele wereld verspreiden. Zo kan een pandemie ontstaan. Daarom wordt er altijd geruimd bij hoogpathogene varianten. Dit betekent dat de besmette dieren worden gedood. Dat houdt het risico voor dieren en mensen zo klein mogelijk.

Een milde, laagpathogene variant van het virus kan muteren tot een hoogpathogene variant. Dit komt bijna niet voor. Als het toch gebeurt, is dit vooral voor bij de varianten H5 en H7. Daarom doen we bij laagpathogene vogelgriep alleen ruimingen bij de varianten H5 en H7.

Meld vogelgriep

Omdat vogelgriep zo besmettelijk is en ernstige gevolgen kan hebben, is het erg belangrijk dat u een mogelijke besmetting direct meldt. Zo helpt u verdere verspreiding te voorkomen. 

Waar komt vogelgriep voor?

Kaart met dode wilde vogels die besmet zijn met vogelgriep

Wilt u weten waar in Nederland dode wilde (water)vogels zijn gevonden die besmet zijn met vogelgriep? Kijk dan op de kaart met een overzicht van alle vindplaatsen.

Op de kaart ziet u de vindplaatsen per gemeente. In de rode gebieden zijn besmette vogels gevonden. Op de kaart staan alleen de gevonden besmette vogels van de laatste 2 maanden. Eerder besmette gebieden kunnen weer wit zijn op de kaart.

Op de website van Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) staan kaarten met alle dode wilde vogels die (per maand) zijn gemeld, dus ook vogels die niet zijn doodgegaan aan vogelgriep.

Kaart met besmettingen bij bedrijven

In de Dierziekteviewer van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) kunt u zien op welke locaties vogelgriep bij bedrijven is vastgesteld.

Op de website van de Rijksoverheid kunt u zien in welke plaatsen de afgelopen maanden bedrijven zijn geruimd vanwege een mogelijke besmetting met vogelgriep.

Kaart met besmettingen in Europa

Wilt u weten waar in Europa vogelgriep is aangetroffen? Kijk dan op de website van de European Food Safety Authority (EFSA). Op de kaart staan besmettingen bij pluimvee en bij wilde vogels in Europa.