Voedselveiligheid is het grootste publieke belang waarop de NVWA toeziet. In 2024 is 48% van onze capaciteit besteed aan toezicht op voedselveiligheid. We zien toe op alle ketens van dierlijke en plantaardige voedingsmiddelen, van grond tot mond. We verdelen ons werk over 8 domeinen. De meeste werkzaamheden hebben te maken met de vleesketen en ons toezicht op de slachthuizen.
We voerden in 2024 in totaal 36.729 inspecties voedselveiligheid uit tegenover 33.657 in 2023. Deze inspecties vonden plaats bij 19.935 unieke bedrijven. Aan 8.064 bedrijven werd een maatregel opgelegd. Naast deze inspecties houden we bij slachthuizen nauwgezet toezicht op het slachtproces. Dit betreft in totaal zo'n 169 slachthuizen, waarvan 37 grote met permanent toezicht en 132 middelgrote en kleine slachthuizen met intensief toezicht.
Onderwerpen uitgelicht
In 2024 werd PFAS gevonden in eieren van hobbykippen, met name in de regio Dordrecht. Ook werd PFOS aangetroffen in runderen en schapen die grazen op het Verdronken Land van Saeftinghe. Door intensieve samenwerking met andere instanties waakten we over de voedselveiligheid en droegen we bij aan lopend onderzoek op dit onderwerp. De vondst van PFAS in eieren van hobbykippen zorgde voor onrust in de samenleving. De NVWA ziet toe op commerciële eieren en we konden binnen korte tijd de burgers geruststellen dat die veilig waren. Daarnaast verwezen we de eigenaren van hobbykippen door naar de juiste organisaties voor informatie over hoe om te gaan met de eieren van deze kippen. In het tweede geval ontwikkelden we een methode waarmee we konden bepalen welke dieren in de voedselketen mochten komen.
In 2024 sloot de NVWA 65 winkels en horecagelegenheden vanwege ernstige plaagdierenoverlast. Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2023 toen 34 bedrijven tijdelijk hun deuren moesten sluiten. De meeste spoedsluitingen waren in de Randstad. In de meeste gevallen ging het om een muizenplaag, in andere gevallen om overlast van ratten en kakkerlakken. Plaagdieren zijn een ernstig risico voor de volksgezondheid omdat zij bacteriën en ziektes via hun uitwerpselen verspreiden. Een bedrijf mag dan pas weer open wanneer al het besmette voedsel is verwijderd, het pand grondig is gereinigd en er effectieve maatregelen zijn genomen om plaagdieren te bestrijden en buiten te houden. De NVWA voert vervolgens een herinspectie uit.
De NVWA registreerde in 2024 3.989 meldingen van burgers en/of GGD’en waarbij één of meer personen ziek zouden zijn geworden door het eten van een bepaald levensmiddel. Dit is een stijging van ruim 15% ten opzichte van 2023, waarbij we sinds 2021 een toename zien in het aantal meldingen van voedselvergiftiging. Deze stijgende lijn is niet precies te duiden. Deze kan het gevolg zijn van meer gevallen van voedselvergiftiging maar ook van een toenemend bewustzijn. Ondanks dat is de veiligheid van ons voedsel hoog. Dat willen we graag zo houden. We besteedden daarom meer aandacht aan de vernieuwing van ons toezicht. Onder andere door sensortechnologie en kunstmatige intelligentie te gebruiken en on-site screening toe te passen, zoals in een pilot met detectie van aflatoxine op locatie.
We hebben aandacht besteed aan preventie en aan het verbeteren van de informatievoorziening aan ondernemers. We stimuleren bedrijven om ook hun verantwoordelijkheid te nemen voor een sterkere voedselveiligheidscultuur. Zo hebben we ons in een project gericht op startende ondernemers in de horeca en ambachtelijke productie, om hen bewust te maken van het belang van hygiëne voor veilig voedsel en wat de rol van de NVWA hierin is. We richtten ons bovendien op intensivering van de samenwerking met andere instanties, nationaal en internationaal, onder andere via sectoroverleggen.
In 2024 zetten de NVWA-divisie Inspectie en de NVWA-IOD samen de opsporingsonderzoeken voort naar verdenking van illegale (internet)verkoop van afslankmiddelen en zijn opsporingsonderzoeken voor vervolging overgedragen aan het Openbaar Ministerie (OM). Er vonden verschillende acties plaats. Zo bezochten we zonder vooraankondiging handelaren die mogelijk illegale middelen verkochten, werden illegale middelen in beslag genomen en websites offline gehaald. Zoals een website waarop werd beloofd dat met het drinken van de afslankthee overtollige kilo's als sneeuw voor de zon zouden verdwijnen. Wat niet vermeld werd, was dat aan het gebruik van de thee zeer ernstige gezondheidsrisico's kleven.
De NVWA-divisie Inspectie en de NVWA-IOD deden ook fraudeonderzoek naar verdenking van strafbare feiten bij de verkoop van anabole steroïden via internet. In de middelen werden stoffen aangetroffen die vallen onder de geneesmiddelenwet, en die niet zijn toegestaan voor andere toepassingen vanwege de bijwerkingen en risico’s voor de gezondheid. De NVWA-IOD ziet een stijging in de internetverkoop van 'zelfgemaakte' middelen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Ook in andere EU-landen is het illegaal gebruik van geneesmiddelen in voedingssupplementen opgevallen en er wordt internationaal informatie uitgewisseld tussen de betrokken partijen.
Uit onderzoek blijkt dat grondstoffen voor de productie van deze middelen relatief makkelijk te krijgen zijn en dat de productie en handel in deze middelen zeer winstgevend is. Hierdoor is recidive in deze tak van sport niet onbekend en vraagt dit type onderzoek een bijzondere en vernieuwende aanpak. De strijd tegen de handel in illegale toepassing van medicijnen voeren we met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).
Al eerder rapporteerden we over verdenking van fraude door het opnieuw op de markt brengen van afgekeurde producten. In 2023 plaatsten we hierover ook een artikel in een vakblad voor voedselproducenten (VMT) om de branche te informeren waarop te letten bij de afvoer van afgekeurde partijen, om fraude te voorkomen. We zien in dit soort zaken soms dat bedrijven zulke partijen wel melden, maar vervolgens proberen de NVWA van vervalste informatie te voorzien om de 'probleempartijen' zo klein mogelijk te houden.
In 2024 grepen we in bij 2 bedrijven die vermoedelijk kruiden met te hoge waarden van een toxische stof verhandelden. Kruiden met te hoge waarden aan giftige stoffen vormen een risico voor de volksgezondheid. Onveilige partijen die desondanks in de handel worden gebracht, kunnen geld opleveren voor de handelaar. Dit konden we voorkomen en er is bestuursrechtelijk opgetreden. De bedrijven zijn onder verscherpt toezicht geplaatst en de partijen kruiden waarvan de veiligheid niet aangetoond kon worden, zijn vernietigd. De zaak ligt bij het OM voor een mogelijk strafrechtelijke sanctie.
Realisatie jaarplan
In ons jaarplan voor 2024 hebben we gewenste resultaten geformuleerd. Hieronder geven we aan in hoeverre onze activiteiten daar in 2024 aan hebben bijgedragen.
Gewenste resultaten 2024
Jaarplan
Realisatie
De veiligheid van levensmiddelen (inclusief voedingssupplementen), dierlijke bijproducten en diervoeders, is door de inzet van risicogericht en kennisgedreven (internet)toezicht in de hele keten, bevorderd.
behaald
Verscherpt toezicht op bedrijven die structureel niet naleven, is onverminderd voortgezet.
behaald
Signalering en bestrijding van fraude en misleiding in de keten van grondstoffen, (dierlijke) bijproducten (inclusief schadepartijen) en levensmiddelen is onderdeel van kennisgedreven en risicogericht toezicht.
behaald
Meldingen en signalen zijn risicogericht geprioriteerd en afgehandeld zodat de meest relevante risico’s voor mens en dier zijn teruggedrongen.
behaald
Samenwerking met andere toezichthouders, kennisinstellingen en stakeholders is verstevigd.
behaald
Door risicocommunicatie, voorlichting én gerichte inzet van handhavingscommunicatie is het risicobewustzijn en verantwoordelijkheidsgevoel van bedrijven, ondernemers en consumenten vergroot.
behaald
Innovatieve technieken in het toezicht op voedselveiligheid, zoals het gebruik van sensortechnologie en kunstmatige intelligentie in slachthuizen en inzet van on-site screening en toets op voedselveiligheidscultuur, zijn toegepast.
behaald
Voedselveiligheid in de (sociale) media
Voedingsclaims
In de top 5 van meest bekeken nieuwsberichten die wij op publiceerden op onze eigen website, gaan plek 4 en 5 over voedingsclaims:
Het bericht over de volkorenproducten kreeg ook veel aandacht op het sociale media platform Instagram. Met een bereik van 12.500 stond het op plek 2 van Instagram posts met het hoogste bereik.
Aandacht voor veiligheidswaarschuwingen
Veiligheidswaarschuwingen hebben via onze sociale mediakanalen een groot bereik, vooral via Facebook. De waarschuwing met het hoogste bereik (139.000) op Facebook ging over de kauwbotjes voor honden. Ook de veiligheidswaarschuwingen voor mogelijk metaal in een product hadden veel bereik op Facebook: metaalsplinters in spinazie 75.000 en stukjes metaal in Liga 52.900.
Sluitingen door plaagdieren
Op LinkedIn plaatsten we het bericht dat steeds meer bedrijven (tijdelijk) moeten sluiten door ernstige overlast van plaagdieren waarmee we een bereik hadden van 24.200. Dit bericht stond ook op Instagram waar het 4.425 accounts bereikte en 137 likes kreeg. Dat is bovengemiddeld.
