BSE (gekkekoeienziekte)

Wat is BSE?

Bij BSE gaat er iets mis in de hersenen en het ruggenmerg van een rund. Er ontstaat een fout in een bepaald eiwit. Daardoor sterven er hersencellen af en kan het dier niet meer normaal functioneren. Het dier vertoont dan vreemd gedrag. Het maakt gekke bewegingen en valt steeds. Vandaar de naam 'gekkekoeienziekte'.

Verschillende vormen BSE

Er zijn 2 varianten van BSE:

• klassieke BSE
  De klassieke variant werd voor het eerst ontdekt in 1986 in Groot-Brittannië. De ziekte verspreidde zich naar andere landen en werd uiteindelijk ook in Nederland ontdekt. In heel Europa moesten er runderen geruimd worden. De ziekte bleek veroorzaakt te worden door het gebruik van bepaalde dierlijke eiwitten in veevoer. Daarom is het gebruik van diermeel in veevoer voor runderen nu verboden. Dit was slechts een van de maatregelen die werden ingevoerd om BSE te bestrijden.
• atypische BSE
  De atypische variant kan vanzelf ontstaan bij oudere runderen. Daarom wordt deze variant ook wel ‘ouderdoms-BSE’  genoemd. Atypische BSE komt heel weinig voor. In februari 2023 is er in Nederland een koe met deze ziekte ontdekt. Het vorige ziektegeval was in 2011.

Hoe herken ik BSE bij mijn runderen?

BSE komt voor bij volwassen runderen, vooral bij runderen van 3 jaar en ouder. In het beginstadium is de ziekte lastig te herkennen. Misschien merkt u wel dat het gedrag van het dier verandert:

• Het rund zondert zich af.
• Het dier reageert schrikachtig.
• Het dier is overgevoelig voor licht, geluid en aanrakingen.

Dit zijn de symptomen in de volgende fase:

• opvallende gedragsverandering: het dier wordt onhandelbaar, raakt in paniek en wordt soms agressief
• tandenknarsen
• spiertrillingen
• bewegingsstoornissen: het dier heeft een zwaaiende gang, plaatst de achterpoten wijd en tilt deze hoog op, en kan zich moeilijk omdraaien
• regelmatig vallen
• verlammingsverschijnselen

De steeds erger wordende verlamming leidt uiteindelijk tot de dood.

Meldplicht BSE

Denkt u dat een van uw runderen BSE heeft? Bijvoorbeeld omdat het gedrag van het dier erg is veranderd? Meld dit dan bij het Landelijk meldpunt dierziekten op 045 - 546 31 88. Dit is verplicht.

Deze verplichting geldt niet alleen voor veehouders, maar ook voor dierenartsen en laboratoriumonderzoekers. Bij de keuring in het slachthuis letten dierenartsen ook op symptomen van BSE bij runderen.

Wat gebeurt er met mijn melding?

Wij komen langs bij uw bedrijf en bekijken of de symptomen van het dier bij BSE passen. Als dit zo is, blokkeren wij uw bedrijf. Dat betekent dat er geen runderen meer aan- of afgevoerd mogen worden. Het zieke dier wordt gedood. De hersenen laten we onderzoeken in het laboratorium.

Ook starten wij een bron- en contactonderzoek. Hierbij proberen wij de volgende dieren op te sporen:

• de nakomelingen van het zieke dier die in de afgelopen 2 jaar zijn geboren
• alle runderen die hetzelfde voer hebben gehad tijdens het eerste levensjaar van het zieke dier in dezelfde groep en op hetzelfde bedrijf
• alle runderen die binnen 12 maanden voor of na de geboorte van het zieke dier zijn geboren en in dezelfde groep en op hetzelfde bedrijf zijn opgegroeid

Blijkt uit het laboratoriumonderzoek dat het zieke rund inderdaad BSE had? Dan worden deze dieren ook gedood.

Vervolgonderzoek naar variant

Het Nationaal Referentie Laboratorium Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) onderzoekt welke vorm van BSE het zieke dier had.

• Gaat het om de atypische variant?
  Dan doen we geen verder onderzoek naar de oorzaak. Het dier had een ouderdomsziekte.
• Gaat het om de klassieke variant?
  Dan doen wij onderzoek naar de oorzaak. Klassieke BSE ontstaat vaak door veevoer met dierlijke eiwitten die niet goed verhit zijn of die niet gebruikt mogen worden. Er is dan een risico dat er meer dieren besmet zijn geraakt.

Is BSE gevaarlijk voor mensen?

Mensen kunnen ziek worden van het eten van het zenuwweefsel (hersenen en ruggenmerg) van runderen die besmet zijn met BSE. In Nederland is het verboden om zenuwweefsel van runderen aan te bieden. De hersenen en het ruggenmerg worden vernietigd na de slacht.

Door het eten van besmet zenuwweefsel kan bij mensen de ziekte van Creutzfeldt-Jakob ontstaan. Dit is een dodelijke hersenziekte. Op de website van het RIVM leest u meer over Creutzfeldt-Jakob. Het risico op deze ziekte is er vooral bij de klassieke variant, omdat er dan meer runderen besmet zijn. Maar klassieke BSE komt door alle bestrijdingsmaatregelen niet of nauwelijks meer voor in de EU.