Inspectieresultaten natuurlijke toxinen in levensmiddelen 2022
De NVWA controleert levensmiddelen op de aanwezigheid van natuurlijke toxinen. Dit zijn gifstoffen die door de natuur worden voortgebracht: ze zitten bijvoorbeeld in planten of worden gevormd door schimmels. Bekijk de uitkomsten van onze controles in 2022.
In het kort
Binnen de Europese Unie (EU) is vastgesteld hoeveel natuurlijke toxinen er in een levensmiddel mogen zitten. De wettelijke limiet geldt voor alle levensmiddelen die in de EU worden verkocht, verhandeld, opgeslagen, geïmporteerd, verwerkt, geproduceerd of getransporteerd. Wij controleren dit via steekproeven. We nemen monsters van levensmiddelen en laten deze analyseren in het laboratorium.
In 2022 namen we 881 monsters voor de analyse op verschillende toxinen. We namen monsters van producten die al in de handel waren, en ook van producten die via import naar Nederland kwamen. Deze importproducten controleerden we aan de grens, voordat ze Nederland binnenkwamen. Producten die niet aan de eisen voldeden mochten de EU niet in.
In de monsteranalyses zagen we dat er 31 keer een maximum limiet voor natuurlijke toxinen werd overschreden. Bij 24 van de 31 overschrijdingen ging het om mycotoxinen.
Toezicht volgens Europese afspraken
Wij houden toezicht met een monitoringsprogramma: het Nationaal Plan Natuurlijke toxinen in levensmiddelen. Dit plan is gebaseerd op Europese wet- en regelgeving. In het plan staat onder meer beschreven op welke stoffen we moeten controleren en hoe we moeten werken.
Daarnaast voeren we extra controles uit op risicoproducten uit bepaalde landen. Deze controles voeren we uit op basis van EU-Verordening 2023/1110.
Lees meer over de natuurlijke toxinen waar we op controleren.
Inspectieresultaten algemeen
In onderstaande tabel staat op welke stoffen wij de monsters hebben onderzocht en welke overschrijdingen we aantroffen. 142 monsters werden zowel op tropaan alkaloïden als op pyrrolizidine alkaloïden onderzocht.
| Natuurlijke toxine | Aantal monsters | Aantal monsters met overschrijding van maximum limiet |
|---|---|---|
| Erucazuur | 44 | 0 |
| Tropaan alkaloïden | 142 | 1 |
| Waterstof cyanide | 42 | 0 |
| THC | 22 | 0 |
| Opium alkaloïden | 17 | 3 |
| Mycotoxine | 614 | 24 |
| Pyrrolizidine alkaloïden (zelfde monsters als voor tropaan alkaloïden) | 142 | 3 |
| Totaal | 881 | 31 |
Bij onze analyses houden we rekening met meetonzekerheid. Een maximum limiet is pas overschreden als de gevonden waarde is gecorrigeerd volgens de meetonzekerheid en dan nog steeds boven de maximum limiet uit komt.
In welke levensmiddelen zaten natuurlijke gifstoffen?
In onderstaande tabellen kunt u zien in welke levensmiddelen wij natuurlijke toxinen aantroffen en hoeveel overschrijdingen gevonden zijn. De beschreven maximum limieten zijn algemene limieten. De maximum limiet kan verschillen per productgroep.
Inspectieresultaten plantentoxinen
Erucazuur
Voor erucazuur zijn in totaal 44 plantaardige oliën geanalyseerd.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (g/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Plantaardige olie | 44 | 3 | 20 | 0 |
Tropaan alkaloïden
In 2022 zijn in totaal 142 monsters geanalyseerd op tropaan alkaloïden. Het ging om 123 monsters van levensmiddelen die al in de handel waren en 19 monsters van levensmiddelen die via import Nederland binnenkwamen.
De maximum limieten voor tropaan alkoloïden gelden pas vanaf 1 september 2022. De maximum limiet bestaat uit de som van atropine en scopolamine.
Voor kruiden is geen maximum limiet vastgesteld. Maar in 1 monster troffen wij zulke hoge waardes tropaan alkaloïden aan, dat wij toch actie hebben ondernomen. Wij konden hierop handhaven op basis van de Algemene levensmiddelenverordening (EG) 178/2002.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Kruiden | 89 | 2 | - | 1 |
| Specerijen | 4 | 0 | - | 0 |
| Thee | 30 | 0 | 25 | 0 |
| Monster categorie | Aantallen | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (µg/kg)[1] | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Kruiden | 3 | 0 | - | 0 |
| Specerijen | 7 | 0 | - | 0 |
| Thee | 9 | 0 | 25 | 0 |
Cyanogene glycosiden (waterstofcyanide, blauwzuur)
In 2022 zijn er 42 monsters geanalyseerd op cyanogene glycosiden.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (mg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Amandelen | 21 | 21 | 35 | 0 |
| Abrikozenpitten | 1 | 1 | 20 | 0 |
| Cassave | 20 | 20 | 50 | 0 |
THC
In 2022 zijn er 22 monsters geanalyseerd op THC.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (mg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Hennepzaad | 22 | 12 | - | 0 |
Opium alkaloïden
In 2022 zijn er 17 monsters geanalyseerd op opium alkaloïden. Er waren 3 overschrijdingen van de maximum limiet.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (mg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Maanzaad | 17 | 17 | 20 | 3 |
Pyrrolizidine alkaloïden
In 2022 zijn in totaal 142 monsters geanalyseerd op tropaan alkaloïden. Het ging om 123 monsters van levensmiddelen die al in de handel waren en 19 monsters van levensmiddelen die via import Nederland binnenkwamen. Er waren 3 overschrijdingen van de maximum limiet. Dit is een percentage van 2%.
De maximum limieten voor pyrrolizidine alkoloïden gelden pas vanaf 1 juli 2022. De monsters met te hoge waardes troffen wij voor die datum aan. De waardes waren zo hoog, dat we toch actie hebben ondernomen. Wij konden hierop handhaven op basis van de Algemene levensmiddelenverordening (EG) 178/2002.
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Kruiden | 89 | 38 | 400-1.000 | 2 |
| Specerijen | 4 | 2 | 400 | 1 |
| Thee | 30 | 14 | 150-400 | 0 |
| Levensmiddel | Aantal monsters | Aantal monsters waarin stof is aangetroffen | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal overschrijdingen van maximum limiet |
|---|---|---|---|---|
| Kruiden | 3 | 3 | 400-1.000 | 0 |
| Specerijen | 7 | 3 | 400 | 0 |
| Thee | 9 | 6 | 150-400 | 0 |
Inspectieresultaten mycotoxinen
In 2022 zijn in totaal 614 monsters geanalyseerd op mycotoxinen (schimmelgifstoffen). Het ging om 477 monsters van levensmiddelen die al in de handel waren en 137 monsters van levensmiddelen die via import Nederland binnenkwamen. Er waren 24 overschrijdingen van de maximum limiet. Dit is een percentage van 4%.
Mycotoxinen in levensmiddelen die al in de handel waren
We namen 62 monsters van babyvoeding. In 12 monsters troffen we mycotoxinen aan, maar we zagen geen overschrijdingen van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 2 met aflatoxine | 0.10 | 0 | 0 |
| 9 met ochratoxine | 0.05 | 0 | 0 |
| 1 met deoxynivalenol | - | 0 | 0 |
We namen 62 monsters van dranken. In 6 monsters troffen we mycotoxinen aan, maar we zagen geen overschrijdingen van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 6 met patuline | 50 | 0 | 0 |
We namen 6 monsters van drop en zoethout. We troffen geen mycotoxinen aan.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| - | - | 0 | 0 |
We namen 21 monsters van koffie. In 1 monster troffen we mycotoxine aan, maar de maximum limiet werd niet overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 1 met ochratoxine | 5 - 10 | 0 | 0 |
We namen 91 monsters van graan en graanproducten. In 16 monsters troffen we mycotoxinen aan, maar we zagen geen overschrijdingen van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 6 met aflatoxine | 2 - 10 | 0 | 0 |
| 5 met deoxynivalenol | 500 - 1.750 | 0 | 0 |
| 3 met ochratoxine A | 3 - 5 | 0 | 0 |
| 2 met zearalenon | 50 - 350 | 0 | 0 |
We namen 59 monsters van groente, fruit en vruchten (inclusief gedroogde varianten). In 26 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 7 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 8 met aflatoxine | 2 - 10 | 4 | 7 |
| 16 met ochratoxine | 10 | 3 | 3 |
| 2 met fumonisine | - | 0 | 0 |
We namen 26 monsters van thee. We troffen geen mycotoxinen aan.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| - | - | 0 | 0 |
We namen 125 monsters van noten en zaden. In 8 monsters troffen mycotoxinen aan, en we zagen 1 overschrijding van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 3 met aflatoxine | 2 - 15 | 1 | 1 |
| 2 met ochratoxine | 5 | 0 | 0 |
| 3 met zearalenon | - | 0 | 0 |
We namen 25 monsters van babyvoeding. In 11 monsters troffen we mycotoxinen aan, maar we zagen geen overschrijdingen van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 6 met aflatoxine | 5 - 10 | 0 | 0 |
| 5 met ochratoxine | 15 - 20 | 0 | 0 |
Percentage aangetroffen mycotoxine, handel
| Mycotoxine | Percentage |
|---|---|
| Aflatoxine | 31 |
| Ochratoxine | 45 |
| Deoxynivalenol | 7 |
| Zearalenon | 6 |
| Fumosinine | 3 |
| Patuline | 8 |
Mycotoxinen in levensmiddelen die via import naar Nederland kwamen
We namen 40 monsters van granen. In 6 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 1 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 2 met aflatoxine | 2 - 10 | 1 | 3 |
| 1 met deoxynivalenol | 750 - 1.750 | 0 | 0 |
| 1 met fumosinine | 800 - 4.000 | 0 | 0 |
| 1 met ochratoxine | 75 - 350 | 0 | 0 |
| 1 met zearalenon | 3 - 5 | 0 | 0 |
We namen 9 monsters van groente, fruit en vruchten (inclusief gedroogde varianten). In 2 monsters troffen we mycotoxinen aan, maar we zagen geen overschrijdingen van de maximum limiet.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 1 met aflatoxine | 2 - 10 | 0 | 0 |
| 0 met ochratoxine | 2 - 8 | 0 | 0 |
| 1 met zearalenon | - | 0 | 0 |
We namen 78 monsters van noten en zaden. In 24 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 11 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 21 met aflatoxine | 2 - 15 | 11 | 14 |
| 2 met ochratoxine | 5 - 10 | 0 | 0 |
| 1 met zearalenon | - | 0 | 0 |
We namen 11 monsters van kruiden en specerijen. In 1 monster troffen we mycotoxine aan. De maximum limiet werd overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 1 met aflatoxine | 5 - 10 | 1 | 22 |
Percentage aangetroffen mycotoxine, import
| Mycotoxine | Percentage |
|---|---|
| Aflatoxine | 76 |
| Ochratoxine | 9 |
| Deoxynivalenol | 6 |
| Zearalenon | 6 |
| Fumosinine | 3 |
| Patuline | 0 |
Verplichte importkeuringen
Naast het nationaal plan (EU-Verordening 2017/625) worden er ook extra controles uitgevoerd tijdens import van risicoproducten uit bepaalde landen. Deze controles zijn Europees verplicht en staan beschreven in EU-Verordening 2023/1110.
We namen 377 monsters van granen. In 237 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 7 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 158 met aflatoxine | 2 | 57 | 15 |
| 76 met ochratoxine | 5 | 5 | 1 |
| 3 met zearalenon | - | 0 | - |
We namen 56 monsters van groente, fruit en vruchten (inclusief gedroogde vruchten). In 76 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 10 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 22 met aflatoxine | 6 - 10 | 4 | 7 |
| 30 met ochratoxine | 10 | 6 | 9 |
| 24 met fumonisine | - | - | - |
We namen 1.424 monsters van pinda. In 280 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 12 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 237 met aflatoxine | 2 | 237 | 17 |
| 18 met deoxynivalenol | - | - | - |
| 2 met fumosinine | - | - | - |
| 16 met ochratoxine | 10 | - | - |
| 7 met zearalenon | - | - | - |
We namen 16 monsters van overige noten en zaden. In 3 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 2 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 3 met aflatoxine | 8 - 10 | 2 | 13 |
We namen 118 monsters van kruiden en specerijen. In 143 monsters troffen we mycotoxinen aan. De maximum limiet werd 10 keer overschreden.
| Aantal monsters met mycotoxine | Maximum Limiet (µg/kg) | Aantal monsters boven ML | Percentage monsters boven ML |
|---|---|---|---|
| 78 met aflatoxine | - | 7 | 6 |
| 65 met ochratoxine | 15 - 20 | 3 | 3 |
Hoe hebben wij gehandhaafd?
Producten die niet aan de wettelijke eisen voldeden moesten uit de handel gehaald worden. De betreffende bedrijven kregen een schriftelijke waarschuwing of een boete.
Vervolgaanpak
In de eerste helft van 2022 was de wettelijke maximum limiet voor pyrrolizidine alkaloïden nog niet van kracht. In die periode troffen we in 7 gevallen zulke hoge waardes aan dat we hier wel actie op hebben ondernomen. Toch is er in vergelijking met 2021 sprake van een dalende trend. Dit komt doordat de risico’s van pyrrolizidine nu beter bekend zijn bij bedrijven.
De maximum limieten voor tropaan en pyrrolizidine alkaloïden zijn in 2022 ingegaan. Om de risico’s van deze stoffen goed in kaart te brengen, is het belangrijk om data te verzamelen en te analyseren.
In bepaalde stofgroepen troffen we helemaal geen overschrijdingen aan. Dit zegt niet alles, omdat we alleen steekproeven nemen. Het blijft belangrijk om deze stoffen te monitoren. Voor mycotoxinen blijft de nadruk liggen op groente, fruit, gedroogde vruchten, granen en noten, maar ook kruiden en specerijen zijn risicogroepen. Aflatoxine en ochratoxine zijn de mycotoxinen die we het meest binnenkrijgen via ons dieet.
Doordat deze gifstoffen van nature voorkomen, zal monitoring altijd moeten plaatsvinden. Ook worden er meer mycotoxinen gevormd door klimaatverandering, aangezien schimmels toxinen produceren bij een warm en vochtig klimaat. Verontreiniging kan wel grotendeels worden voorkomen door hier bij het productieproces rekening mee te houden. Het is belangrijk dat bedrijven zich hier bewust van zijn, en hiervoor goede handleidingen opstellen (en deze ook opvolgen).