Fokken met paarden: regels voor paardensperma

Risico op dierziekten in paardensperma

Paardensperma kan ziektekiemen bevatten. Als een merrie geïnsemineerd wordt met besmet sperma, kan dat ernstige gevolgen hebben. Een merrie wordt bijvoorbeeld niet drachtig, kan baarmoederontsteking krijgen, heel ziek worden of zelfs dood gaan.

Dierziektes kunnen zich dus verspreiden via sperma. Een merrie kan op deze manier bijvoorbeeld besmet raken met equine virale arteritis (EVA) of besmettelijke baarmoederontsteking (CEM). Deze dierziektes komen in Nederland voor. Via sperma uit het buitenland kan een merrie ook besmet raken met ziektes die eigenlijk niet meer voorkomen in Nederland en Europa, zoals dourine.

Ook besmetting bij kunstmatige inseminatie

Veel mensen denken dat besmetting alleen mogelijk is bij een natuurlijke dekking. Maar ook bij kunstmatige inseminatie (KI) vindt besmetting plaats. Dit is ook mogelijk als het sperma wordt bewaard in vloeibare stikstof. Want na ontdooiing zitten de ziektekiemen nog in het sperma, en kan het sperma alsnog een ziekte veroorzaken.

De ziektekiemen zitten in het sperma zelf, maar kunnen ook aan de buitenkant van een buisje of rietje terechtkomen. Als zo’n rietje bewaard wordt in een vat met vloeibaar stikstof kunnen de ziektekiemen zich makkelijk verspreiden. Ze komen dan ook op de andere rietjes in het vat en aan de binnenkant van het vat.

Wettelijke regels om dieren te beschermen

Om verspreiding van dierziekten tegen te gaan zijn er strenge regels voor paardensperma. Het sperma moet veilig geproduceerd worden. Nederlandse bedrijven mogen alleen in paardensperma handelen als ze geregistreerd of erkend zijn. Sperma uit het buitenland mag alleen naar Nederland komen als er een diergezondheidscertificaat bij zit.

Zonder deze regels zou een dierziekte zich razendsnel over de wereld kunnen verspreiden. Want jaarlijks gaan er honderden buisjes en rietjes met paardensperma de wereld over.

Paardensperma kopen uit Nederland of het buitenland

Wilt u voorkomen dat uw merries ziek worden door sperma? Let dan op het volgende als u sperma koopt.

Koopt u paardensperma uit Nederland?

Paardensperma mag in Nederland alleen verhandeld worden door spermawinningscentra die erkend of geregistreerd zijn. In deze centra wordt het sperma onder strenge voorwaarden geproduceerd. Daarom is het veilig te gebruiken.

Heeft het bedrijf waar u sperma van koopt een erkenning of registratie? Controleer het met behulp van de lijst met erkende en geregistreerde spermawinningscentra of gebruik de zoekhulp.

Koopt u paardensperma uit het buitenland?

Paardensperma uit het buitenland moet voorzien zijn van een diergezondheidscertificaat. De hengst is dan gekeurd en gezond verklaard. Het certificaat kan digitaal zijn of van papier.

Heeft u sperma gekocht uit het buitenland, maar zat er geen diergezondheidscertificaat bij? Gebruik dit sperma niet. Leg het apart en waarschuw de NVWA (via het vragenformulier of via 0900-03 88). Uw merrie kan namelijk ernstig ziek worden als u dit sperma wel gebruikt.

Controle door de NVWA

Heeft u paardensperma uit het buitenland gekocht en ook een gezondheidscertificaat ontvangen? Het is mogelijk dat u controle krijgt van een inspecteur. Wij voeren steekproeven uit bij ontvangers van paardensperma.

De inspecteur gaat na of de rietjes of buisjes met sperma zijn aangekomen op de plaats die vooraf was aangegeven. Het is namelijk niet de bedoeling dat de buisjes en rietjes gaan rondzwerven door Nederland. Ook kijkt de inspecteur of het gezondheidscertificaat klopt.

Paardensperma verkopen

In Nederland mag sperma alleen verkocht worden door een spermawinningscentrum, verwerkingsinrichting of opslag voor sperma met een erkenning of registratie.

• Een erkend centrum mag paardensperma over de hele wereld verkopen.
• Een geregistreerd centrum mag alleen sperma in Nederland verkopen.

Heeft u zelf een hengst en wilt u sperma gaan verkopen? Dat mag alleen als het sperma wordt gewonnen op een geregistreerd of erkend spermawinningscentrum. Bekijk de lijst met erkende en geregistreerde spermawinningscentra om te zien bij welke bedrijven u terecht kunt.

Eisen erkende spermawinningscentra

Om sperma te mogen verkopen naar het buitenland heeft een spermawinningscentrum een erkenning nodig. Het centrum moet voldoen aan Europese wetgeving.

Er worden bouwtechnische eisen gesteld aan het centrum. Ook moet het centrum controleren of hengsten niet besmet zijn met overdraagbare dierziekten. De regels hiervoor staan in EU-verordening 2020/686.

Controle op besmetting met dierziekten in erkend centrum

Het spermawinningscentrum heeft te maken met herkomsteisen. Waar is de hengst allemaal geweest voordat hij in het spermawinningscentrum kwam? Gaat het om landen waar ziekten voorkomen die normaal niet meer in Europa aanwezig zijn, zoals dourine of surra? Dan mag de hengst niet naar het centrum komen. Zo wordt voorkomen dat deze ziekten zich opnieuw door Europa verspreiden.

De hengsten moeten minimaal 1 keer per jaar getest worden op dierziekten die wel in Europa voorkomen:

• equine virale arteritis (EVA)
• besmettelijke baarmoederziekte (CEM)
• infectieuze anemie (IA)

Voor de test moet de hengst eerst 30 dagen in quarantaine. Een hengst moet dus voordat het fokseizoen begint 30 dagen in het spermawinningscentrum verblijven en in deze periode wordt de hengst getest. Als alle tests negatief zijn mag er sperma van deze hengst worden verkocht.

Komt een hengst na de quarantaine in contact met andere paarden? Bijvoorbeeld omdat het dier deelneemt aan een show, concours of ander kortdurend evenement (van maximaal 13 dagen)? Dan is er een risico de hengst alsnog besmet raakt met een dierziekte. Gedurende het winseizoen moet de hengst dan regelmatig opnieuw worden getest. Een hengstenhouder kan na het winseizoen doorgaan met testen. Het voordeel daarvan is dat het dier niet elk jaar opnieuw in quarantaine hoeft.

Is een hengst langere tijd in het buitenland geweest, bijvoorbeeld om deel te nemen aan de Olympische Spelen? Ook van zo'n hengst kan op een veilige manier sperma worden gewonnen. De quarantaine kan worden overgeslagen, door het dier voor en na de spermawinning te testen en het sperma in de tussentijd minstens 30 dagen diepgevroren te bewaren op het wincentrum.

Eisen geregistreerde spermawinningscentra

Om sperma te mogen verkopen in Nederland moet een spermawinningscentrum geregistreerd zijn. Het centrum moet voldoen aan Nederlandse wetgeving: de Regeling dierlijke producten.

Het centrum moet controleren of hengsten niet besmet zijn met overdraagbare dierziekten.

Controle op besmetting met dierziekten in geregistreerd centrum

Net als een erkend centrum heeft een geregistreerd centrum te maken met herkomsteisen. Waar is de hengst allemaal geweest voordat hij in het spermawinningscentrum kwam? Gaat het om landen waar ziekten voorkomen die normaal niet meer in Europa aanwezig zijn, zoals dourine of surra? Dan mag de hengst niet naar het centrum komen. Zo wordt voorkomen dat deze ziekten zich opnieuw door Europa verspreiden.

In het centrum worden de hengsten getest op de volgende dierziekten (die in Nederland voorkomen):

• equine virale arteritis (EVA)
• besmettelijke baarmoederziekte (CEM)

Voor een registratie is het niet nodig om de dieren te testen op infectieuze anemie (IA), omdat Nederland daar vrij van is. In een erkend centrum moet dit wel gebeuren.

Wat doet de NVWA?

Wij controleren of bedrijven zich aan de wettelijke eisen houden. Hiermee gaan we de verspreiding van dierziekten tegen.

Toezicht op erkende spermawinningscentra

Wij voeren een jaarlijkse controle uit bij erkende spermawinningscentra voor paarden. We kijken of de locatie nog voldoet aan de bouwtechnische voorschriften. Ook controleren we de werkwijze. Zorgt het centrum ervoor dat er geen verspreiding van dierziekten kan plaatsvinden?

Verder kunnen de spermawinningscentra bij ons terecht voor een diergezondheidscertificaat. Dit is nodig om een zending sperma naar het buitenland te versturen. Een dierenarts van de NVWA controleert of aan alle voorschriften is voldaan. Zo wordt voorkomen dat dierziekten zich vanuit Nederland verspreiden naar de rest van de wereld.

Toezicht op geregistreerde spermawinningscentra

Wij voeren ook controles uit bij geregistreerde spermawinningscentra voor paarden. Maar deze controles zijn minder intensief dan bij erkende centra. Dit komt omdat geregistreerde spermawinningscentra alleen sperma mogen verkopen binnen Nederland. Er is dus geen risico dat dierziekten zich vanuit deze centra verspreiden naar de rest van de wereld.

Inspecties na signalen over verzending naar het buitenland zonder erkenning

Krijgen wij een concreet signaal dat een bedrijf zonder erkenning sperma verstuurt naar het buitenland? Dan bezoeken wij het bedrijf om naar bewijsmateriaal te zoeken. Een overtreding valt onder het strafrecht. Dit betekent dat iemand hiervoor bijvoorbeeld een strafblad kan krijgen.

De gevolgen van een overtreding kunnen ernstig zijn. Een dierziekte kan zich via sperma razendsnel over de hele wereld verspreiden. Niet voor niets moeten erkende bedrijven aan strenge wetgeving voldoen. Verder is er een risico dat Nederland niet langer mag exporteren als er veel overtredingen zijn.

Controles bij ontvangers van sperma

Ook voeren wij controles uit bij ontvangers van paardensperma uit het buitenland. We controleren dan of de gegevens op het gezondheidscertificaat kloppen en of het sperma op de juiste bestemming is aangekomen. Dit doen we via steekproeven.