Ga direct naar inhoud

PFAS in levensmiddelen

In levensmiddelen zitten soms PFAS: chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Vanaf 2023 gelden er Maximum Limieten voor PFAS in bepaalde levensmiddelen, zoals vis en vlees. De NVWA houdt hier toezicht op. Via steekproeven controleren wij of levensmiddelen aan de wettelijke eisen voldoen.

Wat zijn PFAS?

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. Het gaat om een groep van meer dan 4.000 stoffen. Voorbeelden van dit soort stoffen zijn PFOS, PFOA en GenX.

Deze stoffen hebben een waterafstotende werking. Ook stoten ze vuil en vet af. Ze worden onder meer gebruikt in pannen met een antiaanbaklaag, bakpapier, regenkleding, cosmetica en blusschuim.

Hoe komen PFAS in levensmiddelen?

In het verleden werden PFAS veel gebruikt in de industrie. Ook werden de stoffen in veel producten verwerkt. Daardoor zijn PFAS in de bodem, in bagger en in het oppervlaktewater beland. PFAS zijn moeilijk afbreekbaar. Daarom stapelen de stoffen zich op in het milieu. Ze worden opgenomen door planten en dieren. Op die manier komen PFAS ook in ons eten en drinken terecht.

Om verdere verspreiding van PFAS in het milieu te voorkomen, heeft Nederland samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel gedaan om PFAS in heel Europa te verbieden. De EU-lidstaten moeten gezamenlijk beslissen over dit voorstel. Dit traject kost tijd, maar is naar verwachting binnen enkele jaren afgerond.

Hoe schadelijk zijn PFAS?

Sommige PFAS kunnen een risico vormen voor de gezondheid. Als iemand langere tijd veel van deze stoffen binnenkrijgt, dan kan dat schadelijke effecten hebben op het immuunsysteem, op de voortplanting en op de ontwikkeling van het ongeboren kind.

De precieze eigenschappen verschillen per soort PFAS. De ene PFAS verspreidt zich bijvoorbeeld sneller of is schadelijker dan de andere. Ook zijn er heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is, daarvan is niet duidelijk of ze ongewenste eigenschappen hebben.

Kijk voor meer informatie over de risico's voor gezondheid en milieu op de website van het RIVM. Het RIVM doet uitgebreid onderzoek naar PFAS.

Wettelijke regels voor PFAS in levensmiddelen

Per 2023 gelden er Maximum Limieten (ML's) voor PFAS in levensmiddelen. In de wet staat nu hoeveel PFAS er maximaal in een product mogen zitten. Dit is om gezondheidsproblemen te voorkomen. Levensmiddelen die aan de wettelijke eis voldoen, kunt u als veilig beschouwen.

De Maximum Limieten zijn opgenomen in EU Verordening 2023/915 (in de bijlagen onder afdeling 4.2). Het gaat onder meer om vlees, vis, gevogelte en eieren. Voor andere levensmiddelen zijn (nog) geen Maximum Limieten vastgesteld. Daarvoor moet eerst nog meer onderzoek worden gedaan. Nu zijn er nog te weinig gegevens beschikbaar.

Bedrijven moeten zelf PFAS in producten meten

Levensmiddelenbedrijven zijn er zelf verantwoordelijk voor dat hun producten voldoen aan de wettelijke eisen. Bedrijven moeten er dus ook zelf op letten dat hun producten niet te veel PFAS bevatten. Dit betekent dat ze verplicht zijn om de hoeveelheid PFAS in hun producten te meten als PFAS een mogelijk probleem kan zijn in hun producten. Beheersing van PFAS moet in dat geval opgenomen zijn in het HACCP-plan van het bedrijf.

Deze verplichting geldt ook voor diervoederbedrijven. Want via diervoeder kunnen PFAS terechtkomen in dierlijke producten, zoals (orgaan)vlees en eieren.

NVWA houdt toezicht op wettelijke eisen

Vanaf 2023 controleren wij of levensmiddelen niet meer PFAS bevatten dan wettelijk is toegestaan. Omdat wij niet alle producten kunnen controleren, doen we steekproeven bij levensmiddelenbedrijven. De analyseresultaten publiceren we op onze website.

De controles voeren we uit onder het Nationaal Plan Contaminanten. In dit plan staat beschreven hoe wij levensmiddelen controleren op verontreinigende stoffen, zoals PFAS, zware metalen en dioxines. Er staat bijvoorbeeld in van welke producten we monsters nemen en hoe we controleren.

We kijken ook naar PFAS in diervoeder. Deze monitoring gebeurt volgens het Nationaal Plan Diervoeders.

PFAS in tweekleppige weekdieren

Op onze website vindt u al informatie over PFAS in tweekleppige weekdieren, zoals oesters en mosselen. Wij doen namelijk ieder jaar onderzoek naar chemische verontreiniging in productiegebieden voor tweekleppige weekdieren. In 2022 hebben we voor het eerst ook naar PFAS gekeken. Tijdens de metingen waren de Maximum Limieten nog niet van kracht, die zijn pas ingegaan op 1 januari 2023.

PFAS in hobby-eieren

In februari 2024 kwam RIVM met het advies om in de omgeving van Dordrecht geen particuliere eieren te eten vanwege het hoge PFAS-gehalte. Particuliere eieren (hobby-eieren) zijn eieren die niet bestemd zijn voor de verkoop en komen van kippen die als hobby gehouden worden.

Eieren van particulieren vallen niet onder ons toezicht. Uiteraard vinden we het wel belangrijk dat er meer duidelijkheid komt over de risico’s die mensen lopen als ze eieren van hun eigen kippen eten. We ondersteunen daarom dat er meer onderzoek komt.

Wij controleren alleen eieren die commercieel verkrijgbaar zijn, bijvoorbeeld in de supermarkt. Alle commercieel verkrijgbare eieren die wij in 2023 bemonsterd hebben bleven onder de Maximum Limiet voor PFAS, en voldeden dus aan de wettelijke eisen.

Vanwege de risico’s voor de voedselveiligheid heeft ons Bureau Risicobeoordeling & Onderzoek een onderzoek uitgevoerd naar het PFAS-gehalte in particuliere eieren uit het hele land. Hieruit bleek dat particuliere eieren hoge gehalten aan PFAS kunnen bevatten. Niet alleen in de omgeving van Dordrecht, maar in het hele land. Er waren grote verschillen in de gevonden PFAS-waarden. Op sommige locaties waren geen overschrijdingen van de Maximum Limiet en op andere wel. Helaas is niet te zien of een ei een te hoog gehalte aan PFAS bevat.

Het is niet duidelijk wat de besmettingsbron is. Daarom is niet te voorspellen welke eieren van particulieren deze gehalten bevatten. BuRO heeft de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het advies gegeven om aanvullend onderzoek te laten doen naar het PFAS-gehalte in particuliere eieren en de mogelijke bronnen van PFAS. Het RIVM doet momenteel uitgebreid onderzoek naar PFAS. Dit onderzoeksprogramma loopt tot en met 2025.

Hoe kunt u in de tussentijd omgaan met het risico van PFAS in particuliere eieren? Het Voedingscentrum geeft onder meer het volgende advies:

  • Kies voor eieren uit de supermarkt, van speciaalzaken of van de markt. De NVWA houdt hier toezicht op en controleert het PFAS-gehalte in deze eieren.
  • Wilt u toch de eieren van uw eigen kippen eten? Wissel deze dan af met eieren uit de supermarkt.

Kijk voor het volledige advies van het Voedingscentrum op de pagina Kun je eieren van eigen kippen eten vanwege PFAS?

Meer lezen over PFAS in levensmiddelen?