Ga direct naar inhoud

PFAS in levensmiddelen

In levensmiddelen zitten soms PFAS: chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Sinds 2023 gelden er maximum gehaltes voor PFAS in bepaalde levensmiddelen, zoals vis en vlees. De NVWA houdt hier toezicht op. Via steekproeven controleren wij of levensmiddelen aan de wettelijke eisen voldoen.

Wat zijn PFAS?

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. Het gaat om een groep van meer dan 4.000 stoffen. Voorbeelden van dit soort stoffen zijn PFOS, PFOA en GenX.

Deze stoffen hebben een waterafstotende werking. Ook stoten ze vuil en vet af. Ze worden onder meer gebruikt in pannen met een antiaanbaklaag, bakpapier, regenkleding, cosmetica en blusschuim.

Hoe komen PFAS in levensmiddelen terecht?

In het verleden werden PFAS veel gebruikt in de industrie. Ook werden de stoffen in veel producten verwerkt. Daardoor zijn PFAS in de bodem, in bagger en in het oppervlaktewater beland. PFAS zijn moeilijk afbreekbaar. De stoffen stoffen stapelen zich hierdoor op in het milieu, en worden daardoor ook opgenomen in planten en dieren. Op die manier komen PFAS ook in ons eten en drinken terecht.

Om verdere verspreiding van PFAS in het milieu te voorkomen, heeft Nederland samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel gedaan om PFAS in heel Europa te verbieden. De EU-lidstaten moeten gezamenlijk beslissen over dit voorstel. Dit traject kost tijd, maar is naar verwachting binnen enkele jaren afgerond.

Hoe schadelijk zijn PFAS?

PFAS kunnen een risico vormen voor de gezondheid doordat ze ophopen in het menselijk lichaam. Als iemand langere tijd veel van deze stoffen binnenkrijgt, dan kan dat schadelijke effecten hebben op de gezondheid.

De precieze eigenschappen verschillen per soort PFAS. De ene PFAS verspreidt zich bijvoorbeeld sneller of is schadelijker dan de andere. Ook zijn er heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is, daarvan is niet duidelijk of ze ongewenste eigenschappen hebben.

Kijk voor meer informatie over de risico's voor gezondheid en milieu op de website van het RIVM. Het RIVM doet uitgebreid onderzoek naar PFAS.

Wettelijke regels voor PFAS in levensmiddelen

Sinds 2023 gelden er maximum gehaltes (ook wel: Maximum Limieten, ML's) voor PFAS in levensmiddelen. In de wet staat hoeveel PFAS er maximaal in een bepaald product mag zitten.

De maximum gehaltes zijn opgenomen in EU Verordening 2023/915 (in de bijlagen onder afdeling 4.2). Het gaat onder meer om vlees, vis, gevogelte en eieren. Voor andere levensmiddelen zijn (nog) geen maximum gehaltes vastgesteld. Daarvoor moet eerst nog meer onderzoek worden gedaan. Nu zijn er nog te weinig gegevens beschikbaar.

Bedrijven moeten zelf PFAS in producten meten

Levensmiddelenbedrijven zijn er zelf verantwoordelijk voor dat hun producten voldoen aan de wettelijke eisen. Bedrijven moeten er dus ook zelf op letten dat hun producten niet te veel PFAS bevatten. Dit betekent dat ze verplicht zijn om de hoeveelheid PFAS in hun producten te meten als PFAS een mogelijk probleem kan zijn in hun producten. Beheersing van PFAS moet in dat geval opgenomen zijn in het HACCP-plan van het bedrijf.

Deze verplichting geldt ook voor diervoederbedrijven. Want via diervoeder kunnen PFAS terechtkomen in dierlijke producten, zoals (orgaan)vlees en eieren.

NVWA houdt toezicht op wettelijke eisen

Wij controleren of levensmiddelen niet meer PFAS bevatten dan wettelijk is toegestaan. Omdat wij niet alle producten kunnen controleren, doen we steekproeven bij levensmiddelenbedrijven.

De controles voeren we uit onder het Nationaal Plan Contaminanten. In dit plan staat beschreven hoe wij levensmiddelen controleren op verontreinigende stoffen, zoals PFAS, zware metalen en dioxines. Er staat bijvoorbeeld in van welke producten we monsters nemen en hoe we controleren.

We kijken ook naar PFAS in diervoeder. Deze monitoring gebeurt volgens het Nationaal Plan Diervoeders.

PFAS in eieren

PFAS in particuliere eieren

Particuliere eieren of hobby-eieren zijn eieren van particulieren die kippen als hobby houden. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat deze eieren hoge gehaltes aan PFAS kunnen bevatten. Daarom adviseert het RIVM geen particuliere eieren te eten. Kijk voor duiding en meer informatie over de risico's op de website van het Voedingscentrum op de pagina Kun je eieren van eigen kippen eten vanwege PFAS?

Het RIVM gaat nog verder onderzoek doen om erachter te komen hoe PFAS in deze hobby-eieren komen. Daarnaast doet het RIVM onderzoek naar manieren om ervoor te zorgen dat mensen minder PFAS binnenkrijgen. Dit onderzoeksprogramma loopt tot en met 2026.

PFAS in commerciële eieren

Commerciële eieren zijn eieren van legbedrijven of pluimveehouderijen, zoals scharrel, rondeel en vrije uitloop. Op deze bedrijven worden de kippen gehouden voor de verkoop van eieren. De eieren zijn onder meer te koop in de supermarkt.

In commerciële eieren zitten veel minder PFAS dan in eieren van hobby-kippen. Deze eieren kunt u wel eten.

NVWA controleert commerciële eieren

Wij controleren alleen commerciële eieren. Eieren van particulieren vallen niet onder ons toezicht. Alle commercieel verkrijgbare eieren die wij sinds 2023 bemonsterd hebben (vanaf het moment dat de maximum gehaltes voor PFAS van kracht waren), bleven onder het maximum gehalte en voldeden dus aan de wettelijke eisen.

Uiteraard vinden we het wel belangrijk dat er meer duidelijkheid komt over de risico's die mensen lopen als ze eieren van hun eigen kippen eten. Zeker omdat aan een ei niet te zien is of het te veel PFAS bevat, en er onduidelijkheid is over de besmettingsbronnen. We ondersteunen daarom dat er meer onderzoek komt.

Meer lezen over PFAS in levensmiddelen?